Ngày 10/7/2025, tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III (Hà Nội), sẽ diễn ra một sự kiện có ý nghĩa đặc biệt nhân dịp kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Hoa Kỳ và 78 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ. Đó là triển lãm tài liệu lịch sử và lễ trao trả hồ sơ, chứng tích chiến tranh cho thân nhân liệt sĩ và các cựu chiến binh – một hoạt động mang đậm dấu ấn lịch sử, nhân văn và thiện chí hợp tác giữa hai quốc gia.
Sự kiện do Trung tâm Lưu trữ quốc gia III (Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước) chủ trì, phối hợp với Hội Việt – Mỹ, Tổ chức “Trái tim Người lính”, Câu lạc bộ “Mãi mãi tuổi 20” và Trung tâm Việt Nam – Đại học Công nghệ Texas (Hoa Kỳ) tổ chức. Đây là dịp không chỉ để tưởng niệm quá khứ mà còn để khẳng định một hiện tại đầy triển vọng và tương lai hợp tác sâu rộng giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.
Triển lãm tài liệu lần này có chủ đề “30 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ”, quy tụ nhiều tư liệu quý giá từ các nguồn: Trung tâm Lưu trữ quốc gia III, Bộ Ngoại giao Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam, Trung tâm Việt Nam và Đại học Công nghệ Texas. Các tài liệu phản ánh sinh động quá trình phát triển quan hệ song phương qua nhiều lĩnh vực như chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học - công nghệ, quốc phòng, y tế…
Một trong những điểm nhấn quan trọng là việc lần đầu tiên công bố văn bản Tuyên bố thiết lập quan hệ ngoại giao của Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton (ngày 11/7/1995), hiện lưu tại Lưu trữ Quốc gia Hoa Kỳ, và Tuyên bố của Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt (ngày 12/7/1995), hiện do Trung tâm Lưu trữ quốc gia III bảo quản. Những văn kiện này không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn đánh dấu bước chuyển mình quan trọng trong quan hệ giữa hai nước.
Không gian trưng bày được thiết kế thành ba phần: “Tiến tới thiết lập quan hệ ngoại giao”, “Hợp tác và phát triển”, và “Vững bước vào kỷ nguyên mới”. Qua đó, người xem có thể theo dõi toàn bộ hành trình từ đối đầu thời chiến tranh đến đối thoại, từ giai đoạn thiết lập quan hệ ngoại giao đến mở rộng hợp tác toàn diện trong nhiều lĩnh vực, và hiện tại là Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững – mốc được thiết lập vào tháng 9 năm 2023.
Đặc biệt, trong khuôn khổ sự kiện, một số hồ sơ và chứng tích chiến tranh lần đầu tiên được trao trả cho thân nhân các liệt sĩ, các cựu chiến binh Việt Nam. Đây là kết quả của quá trình hợp tác giữa các tổ chức xã hội, lưu trữ và nghiên cứu lịch sử của cả hai nước. Đóng góp nổi bật trong hoạt động này là tổ chức “Trái tim người lính”, Câu lạc bộ “Mãi mãi tuổi 20” cùng các tình nguyện viên thuộc mạng lưới “Kỷ vật kháng chiến”. Nhờ khai thác kho dữ liệu đồ sộ của Trung tâm Việt Nam – Đại học Công nghệ Texas với hơn 3 triệu trang microfilm, gần 50 hồ sơ đã được biên soạn và công bố trên mạng xã hội trong năm 2025. Nhờ đó, danh tính của 22 liệt sĩ và một số cựu chiến binh còn sống đã được xác minh chỉ trong vòng hai tháng.
Nhân dịp này, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam cũng sẽ trao tặng 30 bức ảnh tượng trưng cho 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao – một món quà giao lưu văn hóa có ý nghĩa biểu tượng cao. Ngoài ra, Trung tâm Việt Nam – Đại học Công nghệ Texas cũng trao tặng hơn 200 bộ hồ sơ, tài liệu chiến tranh cho Trung tâm Lưu trữ quốc gia III để tiếp tục lưu giữ, khai thác và phục vụ công tác xác minh, trao trả trong tương lai.
Ba thập kỷ trôi qua kể từ ngày hai nước chính thức bình thường hóa quan hệ, Việt Nam và Hoa Kỳ đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ về mọi mặt. Những cột mốc quan trọng như Hiệp định Thương mại song phương (2000), thiết lập Đối tác toàn diện (2013), và Đối tác chiến lược toàn diện (2023) đã minh chứng cho sự tin cậy ngày càng tăng và lợi ích song phương được củng cố.
Song song với hợp tác phát triển, hoạt động khắc phục hậu quả chiến tranh luôn là ưu tiên đặc biệt. Từ rà phá bom mìn, xử lý ô nhiễm dioxin đến tìm kiếm quân nhân mất tích, hai bên đã thể hiện tinh thần trách nhiệm và thiện chí. Việc trao trả hồ sơ, kỷ vật chiến tranh lần này là một minh chứng sống động cho tinh thần đó – thể hiện nghĩa tình nhân đạo vượt lên trên nỗi đau chiến tranh.
Trong hành trình 30 năm qua, hợp tác lưu trữ giữa các cơ quan hai nước đã đóng vai trò cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Việc gìn giữ, khai thác và chia sẻ những tư liệu quý giá không chỉ có giá trị lịch sử mà còn góp phần giáo dục thế hệ trẻ, củng cố niềm tin và tạo nền tảng cho hợp tác bền vững trong tương lai.
Sự kiện trưng bày tài liệu và trao trả hồ sơ chiến tranh ngày 10/7 không chỉ là dịp tưởng nhớ và tri ân quá khứ, mà còn là biểu tượng cho sự trưởng thành và chiều sâu của quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ. Với những nỗ lực không ngừng, hai quốc gia đang cùng nhau bước vào một chương mới – chương của hiểu biết, sẻ chia và phát triển bền vững.