Môi trường khởi nghiệp sáng tạo ở Việt Nam trong những năm qua đã có sự phát triển mạnh mẽ và vượt bậc
Tiến sĩ Mark Wheaton nhận định, môi trường khởi nghiệp sáng tạo ở Việt Nam trong những năm qua đã có sự phát triển mạnh mẽ và vượt bậc. Việt Nam hiện đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư và doanh nghiệp lớn nhờ vào sự gia tăng đáng kể về vốn đầu tư, dân số trẻ với sự am hiểu công nghệ và chính sách hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ.
Năm 2023, các startup Việt Nam đã nhận tổng số vốn đầu tư lên đến 529 triệu USD, giữ vững vị trí thứ ba trong khu vực Đông Nam Á, chỉ sau Singapore và Indonesia. Các ngành công nghiệp chủ chốt thúc đẩy sự phát triển này bao gồm Công nghệ tài chính (Fintech), Thương mại điện tử (E-commerce), Công nghệ giáo dục (Edtech) và Công nghệ y tế (Healthtech).
Cụ thể, các startup trong lĩnh vực Fintech tiếp tục duy trì sự bền vững, với ngành dịch vụ tài chính có mức tăng trưởng ấn tượng lên đến 249%. Các nền tảng thương mại điện tử như Tiki và Shopee cũng tiếp tục thu hút nguồn vốn đầu tư lớn. Edtech cũng ghi nhận mức tăng trưởng đáng kể với mức đầu tư tăng 107% so với năm trước, trong khi các giải pháp Healthtech ngày càng trở nên phổ biến với mức đầu tư tăng mạnh 391%.
Chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách và sáng kiến nhằm thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, bao gồm các ưu đãi thuế, chương trình tài trợ và các quy định hỗ trợ nhằm tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi. Ngoài ra, ngày càng có nhiều công ty đầu tư mạo hiểm, nhà đầu tư thiên thần và nền tảng gây quỹ cộng đồng xuất hiện, mang lại nhiều cơ hội cho các startup trong việc huy động vốn. Sự phát triển của các trung tâm ươm tạo, tổ chức thúc đẩy kinh doanh và không gian làm việc chung đã tạo ra nền tảng vững chắc, cung cấp nguồn lực thiết yếu, cố vấn chuyên môn và mở ra nhiều cơ hội kết nối quan trọng cho các startup.
Các thành phố lớn như TP.HCM và Hà Nội đang trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của cả nước. Có thể thấy, môi trường khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ở Việt Nam đang ngày càng mở rộng, với sự kết hợp giữa năng lượng trẻ trung, chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, nguồn vốn đầu tư gia tăng và cộng đồng hợp tác bền vững, tạo nên một điểm đến lý tưởng cho các nhà đầu tư và doanh nghiệp quốc tế.
Những tiềm năng nổi bật và thách thức lớn nhất mà các startup Việt Nam đang đối mặt
Cơ hội lớn nhất của các startup Việt Nam hiện nay là tiềm lực mạnh mẽ của dân số trẻ, năng động và am hiểu công nghệ. Hơn một nửa dân số dưới 35 tuổi tạo ra thị trường rộng lớn cho các sản phẩm kỹ thuật số, mở ra cơ hội lớn cho các startup phát triển.
Bên cạnh đó, Chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều sáng kiến hỗ trợ, trong đó có các chương trình như Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia (NIC), giúp định vị Việt Nam như một trung tâm khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo tại Đông Nam Á.
Ngoài ra, vị trí chiến lược của Việt Nam trong khu vực Đông Nam Á mang lại cơ hội tiếp cận lớn với hơn 650 triệu người, tạo điều kiện thuận lợi để các startup mở rộng và phát triển ra toàn khu vực.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Mark Wheaton cũng cho rằng các startup tại Việt Nam hiện đang đối mặt với một số thách thức lớn, trong đó có sự thiếu hụt về nguồn vốn. Các startup giai đoạn đầu vẫn gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn tài trợ từ nhiều kênh khác nhau. Bên cạnh đó, thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ, đang là một rào cản đối với sự phát triển bền vững của các startup tại Việt Nam.
Những bài học quý giá từ các quốc gia phát triển như Anh, Mỹ hay Singapore trong việc xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo
Tiến sĩ Mark Wheaton cho biết, các quốc gia phát triển như Anh, Mỹ và Úc đều có hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo rất mạnh mẽ, trong đó có sự hợp tác chặt chẽ giữa các trường đại học, ngành công nghiệp và chính phủ. Đây là bài học quan trọng đầu tiên để xây dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp bền vững.
Một yếu tố không thể thiếu là việc phát triển hệ sinh thái đầu tư mạo hiểm. Các quốc gia này cũng khuyến khích việc chấp nhận rủi ro và thất bại như những bài học kinh nghiệm, điều này giúp nuôi dưỡng tinh thần đổi mới sáng tạo và khuyến khích các doanh nhân dám đối mặt với thử thách.
Bên cạnh đó, việc xác định và đầu tư vào các ngành mũi nhọn như Fintech, Công nghệ y tế/dược phẩm (Medtech), Công nghệ sạch (Cleantech) và AI cũng giúp xây dựng chuyên môn và thu hút vốn đầu tư vào các lĩnh vực này.
Ngoài ra, phát triển các trung tâm công nghệ và khu vực đổi mới sáng tạo với cơ sở hạ tầng tiên tiến là điều kiện cần thiết để các startup phát triển.
Các trường đại học và cơ sở giáo dục cũng đóng vai trò quan trọng bằng cách tích hợp kiến thức khởi nghiệp vào chương trình giảng dạy và thúc đẩy văn hóa đổi mới sáng tạo. Đẩy mạnh quan hệ đối tác với đa dạng ngành công nghiệp giúp việc đào tạo cho sinh viên gắn liền với nhu cầu thực tế của thị trường.
Vai trò của các trường đại học, đặc biệt là các trường quốc tế như BUV, trong việc thúc đẩy phong trào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam?
Trưởng khoa Kinh doanh, Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam (BUV), chia sẻ, các trường đại học đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp thông qua việc cung cấp nền tảng giáo dục, nguồn lực và hệ thống hỗ trợ. Các đơn vị giáo dục như trường Đại học Anh Quốc Việt Nam (BUV) đã và đang đóng góp vào việc này thông qua các chương trình kết hợp giữa kiến thức học thuật và kỹ năng thực tiễn, thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo và tinh thần khởi nghiệp trong sinh viên. BUV cũng tích cực kết nối với đa dạng ngành công nghiệp và tập trung thu hút nguồn vốn cho nghiên cứu.
Tại BUV, kiến thức về khởi nghiệp đã được tích hợp vào chương trình giảng dạy, với các khóa học về lập kế hoạch kinh doanh, tạo dựng dự án và quản lý đổi mới. Những chương trình này sử dụng các phương pháp tiên tiến nhất toàn cầu với các nghiên cứu điển hình, giúp sinh viên có cái nhìn toàn diện về quá trình phát triển một startup. Các sinh viên được tham gia vào dự án thực tiễn từ việc phát triển ý tưởng kinh doanh, nghiên cứu thị trường và xây dựng kế hoạch kinh doanh, trải nghiệm mô phỏng các thách thức thực tế của một startup.
BUV cũng tổ chức các cuộc thi về kinh doanh, nơi sinh viên trình bày ý tưởng kinh doanh của mình trước ban giám khảo gồm các nhà đầu tư và chuyên gia trong ngành. Điều này không chỉ giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng thuyết trình mà còn kết nối họ với các nguồn tài trợ tiềm năng. Để tạo ra một môi trường học tập tích cực và sáng tạo, BUV thường xuyên tổ chức các buổi thỉnh giảng và hội thảo từ các chuyên gia trong ngành, tạo cơ hội cho sinh viên giao lưu và mở rộng mạng lưới quan hệ.
Hơn nữa, sinh viên BUV thành lập và điều hành CLB Đổi mới sáng tạo và Khởi nghiệp, nơi các bạn thường xuyên gặp gỡ, trao đổi ý tưởng và tổ chức các sự kiện nhằm thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới. CLB mời nhiều chuyên gia và CEO từ các công ty lớn đến thuyết trình và chia sẻ kinh nghiệm, giúp sinh viên có cái nhìn sâu sắc về những thách thức và cơ hội trong khởi nghiệp. Sáng kiến này góp phần củng cố văn hóa khởi nghiệp tại BUV, đồng thời tạo động lực để sinh viên phát triển các dự án kinh doanh của riêng mình.
Bên cạnh chương trình ươm tạo, BUV còn thành lập Trung tâm GamePad – Trung tâm Đổi mới, Đầu tư và Ươm tạo Khởi nghiệp cho các Dự án về Lập trình – Thiết kế - Đồ họa Game, hợp tác cùng Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC). Trung tâm chuyên hỗ trợ các dự án về lập trình game, thiết kế và đồ họa, cung cấp các nguồn lực và chuyên môn cần thiết để sinh viên và các doanh nhân trẻ biến ý tưởng của mình thành các dự án game thành công. Thông qua việc cố vấn và kết nối với các chuyên gia trong ngành, Trung tâm GamePad đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng thế hệ đổi mới sáng tạo công nghệ tiếp theo tại Việt Nam.
Cùng với đó, BUV đã thực hiện một loạt các sáng kiến để hỗ trợ khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo cho sinh viên. Trong năm 2024, Trường đã ra mắt 7 chương trình học mới, bao gồm Khoa học Dữ liệu và Phân tích Kinh doanh, Quản trị và Đổi mới Kỹ thuật số, và Kỹ thuật Phần mềm, nhằm trang bị cho sinh viên các kỹ năng cần thiết cho thị trường việc làm kỹ thuật số và khởi nghiệp.
BUV đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với các trường đại học hàng đầu của Vương quốc Anh thuộc nhóm các đại học danh giá Russell Group như Đại học London (liên minh của nhiều trường thuộc Russell Group), Đại học Liverpool hay Đại học Bournemouth, mang lại chất lượng giáo dục quốc tế và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Trường khuyến khích sinh viên tham gia nghiên cứu sâu rộng và cung cấp sự hỗ trợ thông qua mạng lưới hơn 400 đối tác doanh nghiệp và các nhà tuyển dụng hàng đầu. Hơn nữa, quỹ học bổng của BUV đã tăng mạnh trong năm 2025, mở rộng cơ hội cho nhiều tài năng trẻ xuất sắc theo đuổi đam mê khởi nghiệp của mình.
Việt Nam cần những chính sách hay giải pháp gì để xây dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp bền vững và sáng tạo hơn?
Theo đại diện từ BUV, để xây dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp bền vững và sáng tạo, Việt Nam cần một chiến lược toàn diện, bao gồm chính sách hỗ trợ, chương trình tài trợ và phát triển cơ sở hạ tầng. Chính phủ nên triển khai các ưu đãi thuế cho các công ty đầu tư mạo hiểm vào các startup, đặc biệt là trong các lĩnh vực mới. Đồng thời, để hỗ trợ các khu vực và ngành chưa được chú trọng, chính phủ có thể cung cấp thêm quỹ tài trợ nhỏ và chương trình hỗ trợ cho các startup giai đoạn đầu. Các quy trình đăng ký kinh doanh và cấp phép cần tiếp tục được đơn giản hóa để giảm thiểu rào cản pháp lý đối với doanh nghiệp mới.
Ngoài ra, việc nâng cao giáo dục khởi nghiệp trong chương trình giảng dạy đại học cũng cần được chú trọng hơn nữa, như BUV đang thực hiện, nhằm trang bị cho sinh viên kỹ năng và tư duy cần thiết để thành công trong các dự án khởi nghiệp. Chính phủ cũng nên tìm ra các giải pháp sáng tạo để hỗ trợ nhóm công ty đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, như chương trình ưu đãi cho các dự án tập trung vào thực tiễn bền vững và tạo ra ảnh hưởng tích cực cho xã hội. Việc phát triển các khu công nghệ và đổi mới sáng tạo với cơ sở hạ tầng và nguồn lực phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp.