Cánh cửa mới cho các tác phẩm nghệ thuật được tạo nên bởi AI
Văn phòng Bản quyền Hoa Kỳ trong thời gian qua đã nhận được đơn đăng ký nhiều đối tượng được cho là sáng tạo như: bức ảnh do khỉ chụp, bức tranh tường do voi vẽ,... để bảo vệ bản quyền trong những năm gần đây. Tuy nhiên, các trường hợp này đều nhận được những phản ứng trái chiều từ giới chính sách và các nhà sáng tạo nghệ thuật
Đa số ý kiến đều đồng tình rằng các tác phẩm có tính chất không do con người trực tiếp tạo ra đều không đủ điều kiện để được đăng ký bản quyền.
Bản tổng hợp của Văn phòng Bản quyền, hướng dẫn về chính sách và thủ tục, nêu rõ rằng các tác phẩm do thiên nhiên, động vật hoặc thực vật tạo ra không thể được đăng ký. Điều đó cũng bao gồm “các tác phẩm được tạo ra bởi máy móc hoặc quy trình vận hành ngẫu nhiên hoặc tự động mà không có bất kỳ sự tham gia hoặc can thiệp sáng tạo nào từ tác giả là con người”.
Tương tự như những tác phẩm do động vật tạo nên, trong thời gian gần đây, chủ đề nghệ thuật AI đã tạo ra rất nhiều tranh cãi trên Internet vì những vấn đề liên quan tới bản quyền.
Theo đó, với sự giúp đỡ của các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI), những yêu cầu của con người sẽ được hiện thực hóa thành tranh ảnh, video, bài nhạc,... . Tuy nhiên, các sản phẩm này lại thường là sự kết hợp trực tiếp các yếu tố từ tác phẩm của các nghệ sĩ khác và kết hợp với những sự mô phỏng bằng văn bản hoặc lời nói của con người.
Điều này khiến nhiều chuyên gia khẳng định AI không có khả năng tạo ra tác phẩm nghệ thuật thực sự.
Tuy Văn phòng Bản quyền Hoa Kỳ đã nhiều lần khẳng định rằng “các tác phẩm được tạo ra bởi máy móc hoặc quy trình cơ học đơn thuần hoạt động ngẫu nhiên hoặc tự động mà không có bất kỳ đầu vào sáng tạo hoặc sự can thiệp nào từ tác giả là con người” không thể được đăng ký. Tuy nhiên, những bổ sung mới đối với luật hiện hành đã có thêm hành lang pháp lý cho phép bảo vệ nghệ thuật AI với “ quyền tác giả của con người”.
Được biết, Văn phòng Bản quyền vào tháng 3 vừa qua đã đề nghị làm rõ thêm các điều liên quan tới “yêu cầu về quyền tác giả của con người”. Trong phần làm rõ mới này, Cục Bản quyền đã khẳng định, khi “các yếu tố truyền thống về quyền tác giả của một tác phẩm được tạo ra bởi một cỗ máy, thì tác phẩm đó không có quyền tác giả của con người và Cục sẽ không đăng ký nó”. Tuy nhiên, có thể có những trường hợp trong đó “một tác phẩm chứa tài liệu do AI tạo ra cũng sẽ có đủ quyền tác giả của con người để hỗ trợ khiếu nại về bản quyền. Ví dụ: Con người có thể chọn hoặc sắp xếp tài liệu do AI tạo ra theo cách đủ sáng tạo để 'tổng thể tác phẩm tạo thành tạo thành một tác phẩm gốc của tác giả'.”
Văn phòng Bản quyền cũng đã so sánh một số cách sử dụng trí tuệ nhân tạo với các công cụ máy móc truyền thống hơn, chẳng hạn như việc các nhiếp ảnh gia sử dụng Photoshop hoặc nhạc sĩ tạo ra các âm thanh khác nhau thông qua pedal ghi ta, điều này sẽ được phép đối với những người muốn đăng ký bản quyền.
"Điều quan trọng là mức độ mà con người có quyền kiểm soát sáng tạo đối với sự thể hiện của tác phẩm và ‘sự hình thành thực tế’ các yếu tố truyền thống của quyền tác giả".
Chi tiết từ trang bìa của truyện tranh, Zarya of the Dawn (2023), mà tác giả, Kris Kashtanova, đã sử dụng trình tạo văn bản thành hình ảnh do AI hỗ trợ Midjourney để tạo hình minh họa. Cô ấy đã được cấp bản quyền trong cuốn sách nhưng không phải hình ảnh do AI tạo ra
Được biết, đây là kết quả của một ưu tiên pháp lý mới đã được đặt ra sau khi truyện tranh Zarya of the Dawn của Kris Kashtanova được bảo vệ bản quyền mặc dù các hình ảnh được tạo ra thông qua Midjourney.
Truyện tranh Zarya of the Dawn do nghệ sĩ kiêm nhà tư vấn trí tuệ nhân tạo (AI) có trụ sở tại New York Kris Kashtanova sáng tác với các hình ảnh được tạo thông qua nền tảng AI Midjourney.
Văn phòng Bản quyền đã cấp bản quyền cho toàn bộ cuốn sách nhưng không cấp cho từng hình ảnh riêng lẻ trong sách, cho rằng những hình ảnh này do nghệ sĩ sản xuất không đầy đủ.
Giải pháp cục bộ và tạm thời
Chỉ các tác giả hoặc nghệ sĩ là con người mới được nêu tên trong đơn đăng ký, với bất kỳ công nghệ trí tuệ nhân tạo nào được ghi chú trong tuyên bố chung rằng tác phẩm có chứa tài liệu do AI tạo ra. Văn phòng sẽ liên hệ với người nộp đơn khi yêu cầu được xem xét và xác định cách tiến hành. Nói cách khác, các quyết định sẽ dựa trên từng trường hợp cụ thể.
Các kế hoạch cho “các buổi lắng nghe công chúng” trong suốt năm 2023 để có thêm thông tin về công nghệ và tác động của chúng.
Van Lindberg, một luật sư sở hữu trí tuệ có trụ sở tại San Antonio, Texas, người đại diện cho Kashtanova trước Văn phòng Bản quyền, nói rằng “hàng nghìn tác phẩm có sự hỗ trợ của AI đang được tạo ra mỗi ngày” và hướng dẫn mới về cách xử lý loại tác phẩm nghệ thuật này do Văn phòng ban hành “là một bước để chấp nhận nó. Tôi rất vui vì Văn phòng đã chỉ ra rằng họ sẵn sàng đánh giá các tác phẩm có sự hỗ trợ của AI để đăng ký".
Mặc dù hướng dẫn mở rộng không đi xa như Kashtanova mong muốn, nhưng “có rất nhiều điều trong hướng dẫn này mà tôi đồng ý”, Van Lindberg nói. “Văn phòng Bản quyền đã đúng khi cho rằng bản quyền yêu cầu quyền tác giả của con người và các yếu tố sáng tạo do con người cung cấp là yếu tố dẫn đến khả năng được bảo vệ”.
Ông nói thêm rằng “quyền tác giả không phải con người vẫn là một rào cản và sẽ như vậy cho đến khi Tòa án Tối cao hoặc Quốc hội thay đổi điều đó”.
Nơi con người kết thúc và máy học bắt đầu là một ranh giới khó vẽ. Scott Hervey, một luật sư sở hữu trí tuệ và là đối tác của Tập đoàn luật Weintraub có trụ sở tại California, nói rằng “con người có thể chọn hoặc sắp xếp tài liệu do AI tạo ra theo cách đủ sáng tạo để tổng thể tác phẩm tạo thành tác phẩm gốc của tác giả. Hoặc, một nghệ sĩ có thể sửa đổi tài liệu ban đầu do công nghệ AI tạo ra ở mức độ sao cho các sửa đổi đáp ứng tiêu chuẩn bảo vệ bản quyền. Trong những trường hợp này, bản quyền sẽ chỉ bảo vệ các khía cạnh do con người tạo ra của tác phẩm, độc lập và không ảnh hưởng đến trạng thái bản quyền của chính tài liệu do AI tạo ra”.
Các kịch bản này thừa nhận rằng AI là một công cụ được sử dụng, nhưng nó cũng nhằm tạo ra các kết quả độc lập với con người. Anh ấy nói: “Nếu con người có thể kiểm soát sản phẩm cuối cùng, thì đó có thực sự là AI không?”
Một vấn đề bản quyền phức tạp khác liên quan đến các nền tảng AI được cung cấp các hình ảnh có bản quyền hiện có mà người dùng công nghệ này có thể thay đổi để tạo ra các hình ảnh phái sinh có thể được rao bán. Getty Images và một số nghệ sĩ đã đệ đơn kiện một số nền tảng này—Stable Diffusion, Midjourney và Deviant Art—vì vi phạm bản quyền. Những trường hợp đó vẫn chưa được xét xử tại tòa án. James Lorin Silverberg, một luật sư sở hữu trí tuệ ở Washington, DC, cho biết Văn phòng Bản quyền đang xem xét liệu có nên sửa đổi luật bản quyền liên bang hay không liên quan đến mối quan hệ của tài liệu gốc có bản quyền và hình ảnh do AI tạo ra dựa trên đó.
Ông nói: “Có thể một tác phẩm AI hoàn toàn không chỉ có những nội dung chứa bản quyền của tác phẩm trong kho dữ liệu mà chỉ đơn thuần là học hỏi từ những tác phẩm đó".
